พิธีผ่าจ้าน เป็นพิธีทางไสยศาสตร์ ในบริบทของภาคเหนือ เดิมทีใช้กับสัตว์ให้ไม่ติดแม่ หย่านม มีคาถาอาคมกำกับ ฤกษ์ยามในการทำพิธี สัตว์กับคนใช้คาถาต่างกัน ยังมีการทำ ผ่าจ้านผี หรือ ตัดสายผัวสายเมีย คือพิธีกรรมเกี่ยวกับศพของทางล้านนา ซึ่งช่วยในการจัดระเบียบความสัมพันธ์ใหม่ระหว่างคนเป็นกับคนตาย
“พิธีผ่าจ้าน คำว่า “ผ่าจ้าน” เป็นภาษาถิ่นเหนือ หมายถึง การเสริมมงคลให้แก่ลูกช้าง พิธีผ่าจ้านทำกับคนหรือสัตว์ก็ได้ รูปแบบที่ทำเหมือนกันจะต่างกันที่คาถาที่ใช้คือ ทำกับคน ใช้คาถาอย่างหนึ่ง กับสัตว์ ใช้คาถาอีกอย่างหนึ่ง กับสัตว์นั้นไม่ว่าจะเป็นช้างหรือสัตว์อะไร ใช้คาถาเหมือนกัน แต่การแยกกันก็เหมือนกับ สุนัขและแมว เมื่อลูกโตพอที่จะดูและตัวเองได้แม่ ก็จะทิ้งลูกให้หากินโดยตัวเอง แต่ช้างถือว่าเป็นสัตว์ที่ถือว่าเป็นสัตว์มงคล ก่อนที่จะแยกกับแม่ก็จะต้องมีพิธีการเพื่อเสริมมงคลให้ทั้งช้างและผู้เลี้ยงด้วย พิธีผ่าจ้าน ไม่เพียงเป็นพิธีเพื่อแยกลูกกับแม่ออกจากกันเท่านั้น จะแยกสามีภรรยาก็ได้ หรือทำให้เพื่อให้คน เกลียดชังกันก็ได้ โดยปกติแล้วผู้ทำพิธีจะมีคุณธรรมประจำใจ ไม่ทำให้คนอื่นเดือดร้อน” (วิทยาลัยการศึกษาพัฒนาช้างไทยและควาญช้าง)
จริง ๆ แล้ว การทำพิธีไสยศาสตร์ที่มีวัตถุประสงค์ในการ ตัดความสัมพันธ์ ต่างคนต่างอยู่ พิธีแนวนี้มีอยู่ทั่วทุกภาค ที่มีเชื่อเรียกแตกต่างกันไป อย่างเช่น ผ่าจ้านผี หรือ ตัดสายผัวสายเมีย ของทางภาคเหนือนนั้น ในภาคใต้ เรียกว่าพิธี “หมากหย่า” “หย่าหมาก” หรือ “หย่าหมาก หย่าพลู” ทำโดยสัปเหร่อ หรือ หมอผี หมอธรรม หมอไสยศาสตร์ และมีพิธีการไม่เหมือนกัน บ้างก็เอาหมากไปตัดที่ขอบโลงศพ ในงานศพเพื่อเป็นการหย่าล้างกับคนตาย แก้เคล็ดคนตายมาเอาคนเป็นที่มีจิตผูกพันกันให้ไปอยู่ด้วย จะทำให้คนเป็นอายุสั้นได้ บางพื้นที่ก็กำหมาก ยืนหันหลังให้โลงศพ อธิฐานให้ต่างคนต่างอยู่ โยนหมากกลับหลัง คุณภาพของพิธีจะตัดได้หรือไม่ ขึ้นอยู่กับเจ้าพิธี (สัปเหร่อ) ข้อสังเกตคือ เดี๋ยวนี้มักทำพิธี หมากหย่า กันแบบผ่าน ๆ พอเป็นพิธี หรือ ผู้ทำพิธีไม่ได้เก่ง มีวิชาอาคมจริง ๆ เห็นได้ทั่วไป หากผู้อ่านเป็นคนอ่านข่าวบ่อยๆ จะเห็นข่าวประมาณว่า “คู่รัก วัยรุ่น แฟนได้ประสบอุบัติเหตุรถยนต์เสียชีวิต พอสักพัก แฟนคนที่ยังมีชีวิตอยู่ได้ขับรถไปคว่ำบริเวณจุดเดียวกัน ถ้าดวงแข็งก็รอด หากดวงไม่แข็งก็ได้ไปอยู่กับแฟน” หากในงานศพวันเผา ได้ทำพิธี หมากหย่า กับหมอเก่ง ๆ เหตุการณ์นี้จะไม่เกิดขึ้น (คู่รักแบบนี้ ตอนยังเป็น มักได้มีการสัญญาบางอย่างกันไว้ จิตคนตายจึงมาทวง) แต่ปัจจุบันหาหมอเก่ง ๆ อาจจะยากหน่อย สำนักเราก็มีคนมาทำเรื่อย ๆ เจตนาของพิธีคือ ต่างคนต่างอยู่ ผีอยู่ส่วนผี คนอยู่ส่วนคน
หรือ การใช้พิธีตัดมือที่สาม เกี่ยวกับความรักของสำนักเรา จะใช้การลงคาถาที่ของ มีคม เช่น มีดพร้า ขวาน สวดละเอียดมากในป่าช้าพร้อมรูปมือที่สาม เป็นการตัดดวงของคน ไม่ให้มีดวงร่วมกัน เป็นพิธีสวดทางสายขาว ขนาดแฟนมีชู้ที่ทำงานอยู่แผนกเดียวกัน เจอกันทุกวัน เจอขวานผ่าจ้านเข้าไป ทำงานแผนกเดียกวันก็จริงแต่ต่างคนต่างอยู่ เหมือนผีบังไว้
พิธีไสยศาสตร์สายขาวพิธีนี้ ร้ายกาจพอสมควร มักไม่ใช้พิธีที่ถึงขนาดเอาชีวิตกันได้ อย่างมากก็ทะเลาะกันจนเลิกรา แถมมีการประยุกต์ใช้ในหลายๆ ลักษณะไม่ใช่แค่เรื่องความรัก เช่น ทะเลาะกับคนในหมู่บ้าน หรือโดนหาเรื่อง เพื่อร่วมงาน ดวงตกเพราะกรรมไว้ตัดกรรม เป็นนัยยะของการสะเดาะเคราะห์ ตัดเคราะห์ หรือ ทำคนตายมาโดนผีตามหลอกก็สามารถตัดกรรมได้ ทั้งนี้ทั้งนั้น ในทางไสยศาสตร์มีพิธีที่แรงกว่านี้เยอะแยะ มาอ่านเรื่องผ่าจ้านใน ep2.
ต่อ พุฒาเวทย์
